Kitab yazmaq dediyimiz zaman sadə görünən, ancaq fəaliyyətə başlanılan vaxt digər işlər qədər ağır olan və tamamilə işləmək tələb edən bir fəaliyyətdir. Ən əsasıda beyin yorucu mexanizmdir. Bu yazıda kitab redaktə olunmasına dair bir çox yolu sizinlə bölüşəcəyik.
| İdea əsasdır
Ən birinci kitabı nəyə görə və niyə yazdığınızı təyin etməlisiniz. Günümüzdə bir çox insan kitab araşdırmaçılğından tutunda yuxuda gördüyü hadisələrdən təsirlənib belə özünü kitab yazmaq vəziyyətində tapır.
İstənilən bir növü belə olsada kitab yazmaq çox əziyyətli işdir. Unutmamalı olduğunuz ən əsas iş isə ilham gəldiyi vaxt tez onu kağıza əlavə etməli olduğunuzdur. Əgər yazmazsanız ağlınıza gələn əla ideya çıxıb gedəcək və siz düşünə düşünə qalacaqsınız. Bir tərəfdəndə
| Redaktə etmək ən vacib işdir
Kitab yazmağa qərar verdiniz və deyək ki yuxularınızda gördüyünüz xəyalları yazmağı seçdiniz. Yazmağa başlamazdan əvvəl möhkəm bir redaktə yaratmaq lazımdır, çünki gələcək proseslərə keçid edildikdə, redaktəsi zəif olan bir əsərdəki hər saniyə və söz vaxt keçdikcə çox zəifləyir. Buna görə, işinizin əsası olacaq redaktə işinin formalaşma müddətini təyin etməlisiniz.
Hər şeydən əvvəl, redaktə üçün təsəvvürünüz çox möhkəm olmalıdır ki, bu da ən asan, lakin ilk başda çətin vəziyyətdir. Bu o demək deyil ki; Vampirləri sevirəm, vampir filminə baxıram. Vampirlər haqqında tonlarla fərqli kitab var və bu kitabların bədii surətləri bazarda da mövcuddur. Təsəvvürünüz nə qədər yüksək və yaxşı olarsa, yaratdığınız dünya o qədər keyfiyyətli və gözəl olacaqdır.
| Təsəvvürünüzü (xəyal dünyanızı) inkişaf etdirin!
Yaxşı bəs necə? Dünyada tonlarla nəşriyyat varsa, ölkəmizdə də çox sayda kitab var. Hər bir nəşriyyatda fərqli janrlarda, mövzularda və fərqli qələm formasında tonlarla müəllif var. Eyni müəllifdən asılı olmayaraq fərqli müəlliflərdən yazmaq istədiyiniz janr və ya janrdakı kitabları oxuyun. Bu, fərqli qələm formalarını görməyinizə kömək edəcək ,öz qələm formanızın formalaşmasında təsirli olacaq və xəyal gücünüzü inkişaf etdirmək üçün ən böyük addımı atmanıza imkan verəcəkdir.
İkincisi, izləmək üçün çox sayda film, serial və anime var. İzlədiyiniz məzmun qələminizi yaxşılaşdırmağa kömək edə bilməsə də, təsəvvürünüzü (xəyal dünyanızı) xeyli yaxşılaşdıracaq.
Qısa bir nümunə verək; Fantastik bir roman yazmaq istəyirsiniz, amma yetərincə bilik və təxəyyülünüz yoxdur. Edəcəyiniz ilk şey bir neçə fantaziya janrını (Jules Verne kitablarını tövsiyyə edə bilərik) oxumaq, fərqli mövzular və fantastika ilə əhatə olunmuş filmlərə və ya TV şoularına baxmaqdır. Növbəti addım araşdırma aparmaqdır. Kifayət qədər biliyə sahib olmaq sizi həmişə bir addım qabaqda saxlayacaq, buna görə fantaziya dünyanız üçün kifayət qədər səviyyəyə çatana qədər araşdırma aparmalısınız. Tədqiqatınız bitib dünyanızın formalaşma mərhələsinə keçməyə hazırsınızsa, davam edək.
| Redaktə etmədən əvvəl personaj yaradın
Yazı mərhələsinə keçmədən əvvəl redaktənizdə müəyyən qüsurlar var. Bunlardan biri də həmin redaktəyə uyğun olmayan bir personaj daxil etməkdir. Personaj formalaşmasının əsas mərhələsi personajınızın adını müəyyənləşdirməkdir. Daxili adı və ya xarici adı olmasına baxmayaraq bir ad və soyad tapın. Sonra personajınızın milliyyətini, yaşını, peşəsini, doğum gününü və oxşar sosial vəziyyətini qeyd edin. Bunları daima düşüncənizdə olacaq bir kağız üstündə xatırladığınızdan əmin olun.
Xarici görünüşünə gəldikdə, kağız üüstündə ətraflıca qeyd edin. Növbəti günlərdə əlavə bir şey əlavə etmək istəsəniz, nə piski kitabın ortasına heç bir şey əlavə edə bilməyəcəksiniz.
| Kitabın növü
Bir çox müxtəlif növ var; Fantastik, romantik, dedektiv, komediya və daha çox.
Baxış nöqtələri (perspektiv)
Deyək ki, personajınızı yaratmısınız və xəyal dünyası hazırdır; İndi hansı nöqteyi nəzərdən yazmalı olduğunuza keçə bilərik. Dörd fərqli baxış nöqtəsi vardır. Bunlar qəhrəmanlıq, ilahi, müşahidəçi və plüralist perspektivlərdir.
Qəhrəman perspektivi; özünəməxsus bir perspektivdir. Bir və ya iki fərqli əsas qəhrəman olan kitablar üçün istifadə olunan ifadə forması kimi də adlandırılır. Bu hekayə üslubunda, personajın yaşadığı dünyanın təsviri, dərinliyi və öz düşüncələri, hissləri ilə təsvir edilə bilən sıx bir ifadə formasıdır. Qəhrəmanın hiss və düşüncələrinin bir oxucu üçün nə qədər vacib olduğunu söyləmədən öz-özünə davam edir; Oxucunun kitaba bağlanmasını təmin edəcək ən əsas həqiqət hisslər və düşüncələrdir.
İlahi perspektiv; Özünüzü buludda təsəvvür edə biləcəyiniz və hər bir obrazınızın bir saniyədə eyni anda nə işlə məşğul olduğunu təsvir edə biləcəyiniz daha az duyğu və düşüncə ilə yazma formasıdır. Asan görünsə də çətin olan bir baxış nöqtəsidir. Eyni anda birdən çox obrazın hadisələrini, hisslərini və düşüncələrini təsvir etmək çətindir. Yalnız bir əsas qəhrəmanın iştirak etdiyi yazılarda istifadə edilə bilməzmi? Əlbətdə istifadə oluna bilər. Tək bir obrazda olduğunuz zaman daha çox duyğu və düşüncə təsvir edə bilərsiniz.
Müşahidəçi perspektivi Küçədə gedən bir kişi və ya bir qadın kimi xarici bir göz olaraq müşahidə etdiyimiz bir nöqtədir. Təsvirlərinin çox dərin və aydınlığını təmin etməyən və yalnız insanın hiss və düşüncələrindən kənar bir görünüş məntiqi ilə işləyən bir baxışdır. Müşahidəli baxış bucağı bir çox kitabda görə biləcəyimiz baxış bucağı deyil.
Plüralist perspektiv; Kitabdakı bir neçə qəhrəman baxımından danışılan bir yazı növüdür. Məsələn, üç fərqli personajınız varsa, hər bir fəsildə və ya eyni fəsildə obraz adlarından başlıqlar yaradaraq yaza biləcəyiniz bir perspektiv növüdür.
| Yazma hissəsinə keçəndə nə edəcəyik?
Demək ki, redaktənin formalaşmasında izah etdiyimiz hər şeyi tamamladığınızdan əminsəniz, indi isə ən böyük və ən vacib mərhələyə keçə bilərsiniz.
Yazı mərhələsi. Yazı mərhələsinə başlamazdan əvvəl bu vaxta qədər qeyd etdiyiniz bütün qeydləri nəzərdən keçirin və düzəltmək istədiyiniz məqamları düzəldin. Personajınızı yaradan zaman əskik gördüyünüz nöqtələrin olması ehtimalının həmişə olduğunu unutmayın.
Həmişə kitabın arxasında olacaq bülleteni yazan ilk siz olun. Bülletendə kitabınız haqqında həyəcan verici bir qısa bölmə yazmalısınız. Bu hissədə ən çoxu iki yüz söz istifadə etmək kifayətdir. Fəsillərinizi yazarkən hər fəsil üçün bir ad tapmağa ehtiyac yoxdur; bir və ya iki fəsil olaraqda yaza bilərsiniz.
| Əsas personaj siz olun
Özünüzü baş qəhrəmanın yerinə qoysanız, personajınızın yaşadığı hadisələr haqqında sanki sizdə yaşayırmışınız kimi yazanda reallıq hissi daha hakim olacaqdır. Yazmağa davam edərkən qeydlərinizlə irəliləməyə əmin olun, çünki planlarınızı özünüz də bilmədən unuda və kitabınızı mükəmməllikdən fəlakətə çevirə bilərsiniz. Kitabınızdakı hadisələrin dövrünü çox sürətli və ya çox yavaş davam etdirməyə diqqət yetirin. Çox yavaş işləyirsinizsə, oxucularınızı darıxdırıb kitabla olan əlaqələrini tez bir zamanda poza bilərsiniz. Çox sürətlə işləsəniz, oxucularınızın harada və nə zaman olduğu başa düşmədən ayrılmasına səbəb olacaqsınız. Yəni nə sürətli, nə dəki yavaş.
Bu səbəbdən Daniel Kahnemanın cəld və yavaş düşünmə kitabını oxumanızda fayda vardır.
Yazınızı təsvir etməli, duyğuları təsvir etməli və ən əsası hadisə dövrünün hər sözünün yalnız özünüzə xas olmasına əmin olmalısınız. Diqqətli olmaq sizi digər yazıçılardan bir addım daha irəli apara biləcək bir xüsusiyyətdir. Təsvirlərinizi (düşüncələrinizi) mümkün qədər güclü təsvir etməyə çalışın. Bu o demək deyil ki, zorla bir təsvir ortaya qoyub onunla davam etməlisiniz.
| Kitabı Tamamilə Yazdıq, Bəs sonra?
Kitab yazmaq çətin bir prosedir. Kitabın növü, xəyal sərhədlərinizi sərtləşdirmək, personajılarınız və hadisələr dövrünün bütövlükdə işləməsi kimi vəziyyətlər günlərinizi, aylarınızı və hətta illərinizi alacaq. İki gün, üç ay və ya altı həftə ərzində əsər yaradılmır. Düşünmə prosesləri, hazırlıq mərhələləri və hətta yazıya keçid dövrü illərinizi almağa kifayətdir.
Yaxşı, altı il əvvəl yazdığınız kitab ilə tamamladığınız kitabdakı çatışmazlıqlar nə olacaq? Bu çox sadə bir tənlikdir. Altı il əvvəlki və indi xarakteriniz arasında boşluqlar var və bu boşluqları aradan qaldırmaq düşündüyünüzdən daha asandır.
